ئورنىڭىز: باش بەت ئۇچۇر-ساۋاتلار
ماركا دىگەن نىمە؟ بەك مۇرەككەپ ئويلىۋالماڭ.
تاۋار ماركىسى-تاۋار ئىشلەپچىقارغۇچى، تىجارەت قىلغۇچى ئۆزى ئىشلەپچىقارغان، ياسىغان، پىششىقلىغان ياكى ساتىدىغان تاۋاردا ياكى مۇلازىمەت قىلغۇچى ئۆزى تەمىنلىگەن مۇلازىمەتتە قوللىنىدىغان، تاۋار ياكى مۇلازىمەت مەنبەسىنى پەرقلەندۈرىدىغان، يېزىق، شەكىل ياكى ئۇنىڭ بىرىكىشىدىن تەركىب تاپقان، روشەن ئالاھىدىلىككە ئىگە بەلگە.
تاۋار ماركىسى (trademark) ھازىرقى زامان ئىقتىسادىنىڭ مەھسۇلى، ئۇ قەدىمكى دەۋردىكى ئىزبەلگە بىلەن ئوخشىمايدۇ، ھازىرقى زامان بەلگىسى كارخانىنىڭ شەكىلسىز مۈلكىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان، كارخانىنىڭ ئۇنىۋېرسال ئۇچۇر يەتكۈزۈش ۋاسىتىسى. بەلگە كارخانا CIS ئىستراتېگىيەسىنىڭ ئەڭ ئاساسلىق قىسمى بولۇش سۈپىتى بىلەن، كارخانا ئوبرازىنى يەتكۈزۈش جەريانىدا ئەڭ كەڭ قوللىنىلغان، كۆرۈلۈش قېتىم سانى ئەڭ يۇقىرى، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا ئەڭ ئاچقۇچلۇق ئېلېمېنت ھېسابلىنىدۇ. كارخانىنىڭ قۇدرەتلىك بىر پۈتۈن ئەمەلىي كۈچى، مۇكەممەل باشقۇرۇش مېخانىزمى، ئەلا سۈپەتلىك مەھسۇلات ۋە مۇلازىمەت قاتارلىقلارنىڭ ھەممىسى بەلگە ئىچىگە كىرگۈزۈلۈپ، ئۈزلۈكسىز قوزغىتىش ۋە قايتا-قايتا سۈرەتلەش ئارقىلىق، ئاممىنىڭ قەلبىدە چوڭقۇر ئورۇن ئالدى.
تاۋار ماركىسى لايىھەسىدە كونكرېت شەيئى، ۋەقە، كۆرۈنۈش ۋە ئابستراكت روھ، ئىدىيە، يۆنىلىش ئالاھىدە شەكىل ئارقىلىق مۇقىملاشتۇرۇلىدۇ، كىشىلەر تاۋار ماركىسىنى كۆرۈش بىلەن بىر ۋاقىتتا تەبىئىي ھالدا باغلاپ تەسەۋۋۇر قىلىدۇ، شۇ ئارقىلىق كارخانىنى ئېتىراپ قىلىدۇ. تاۋار ماركىسى كارخانىنىڭ تىجارىتى بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك. تاۋار ماركىسى كارخانىنىڭ كۈندىلىك تىجارەت پائالىيىتى، ئېلان تەشۋىقاتى، مەدەنىيەت قۇرۇلۇشى، تاشقى ئالاقىسىدە كەم بولسا بولمايدىغان ئامىل. ئۇ كارخانىنىڭ ئۆسۈپ يېتىلىشىگە ئەگىشىپ، قىممىتىمۇ ئۈزلۈكسىز ئاشىدۇ. بەزىلەر: « كوكا كولانىڭ بارلىق مۈلۈكلىرىنى كۆيدۈرۈپ تۈگەتكەن تەقدىردىمۇ، كوكا كولا ئۆزىنىڭ تاۋار ماركىسى بىلەن قايتىدىن باش كۆتۈرەلەيدۇ» دەپ كېسىپ ئېيتقان. شۇڭا، يىراقنى كۆرەرلىككە ئىگە كارخانىلار تاۋار ماركىسىنىڭ بىرلا ۋاقىتتا بەلگىنى چۈشىنىش رولىغا ئىنتايىن ئەھمىيەت بېرىدۇ، كارخانا قۇرۇلغان دەسلەپكى مەزگىلدە ياخشى logo لايىھەسى شەك-شۈبھىسىزكى كېيىنكى شەكىلسىز مۈلۈكتە جۇغلانغان مۇھىم ۋاسىتە، ئەگەر كارخانىنىڭ روھى، كەسىپ ئالاھىدىلىكىنى ئوبيېكتىپ ئەكس ئەتتۈرۈپ بېرەلمىسە، شەكىل ئىلمىنىڭ گۈزەل بەلگىسى قاتارلىق كارخانىلار تەرەققىي قىلىپ، ئۆزگەرتىش، تەڭشەش ئېلىپ بارسا، كارخانىلارغا زۆرۈر بولمىغان ئىسراپچىلىق ۋە زىيان ئېلىپ كېلىدۇ. جۇڭگو بانكىسى بەلگىلەرنى ئۆزگەرتكەندىن كېيىن، مەملىكەت بويىچە ئالماشتۇرۇلغان ئېلان تاختىلىرىدىنلا 20 مىليون يۈەن زىيان تارتتى.
سودا ساھەسىگە نىسبەتەن ئېيتقاندا، تاۋار ماركىسى يېزىق، شەكىل، ھەرپ، رەقەم، ئۈچ ئۆلچەملىك بەلگە ۋە رەڭ بىرىكمىسى، شۇنىڭدەك يۇقىرىقى ئامىللارنىڭ بىرىكمىسى بولۇپ، تاۋار ماركىسى سۈپىتىدە رويخەتكە ئېلىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ. تاۋار ماركىسىنىڭ بەلگىسى يەنە روشەن ئالاھىدىلىككە ئىگە بولۇشى، پەرق ئېتىش ئاسان بولۇشى كېرەك، ئىستېمالچىلار بۇنىڭغا ئاساسەن بۇ تاۋار ماركىسىدا كۆرسىتىلگەن مەھسۇلات ياكى مۇلازىمەتنى باشقا تاۋار ماركىسىدا كۆرسىتىلگەن ئوخشاش تۈردىكى مەھسۇلات ياكى مۇلازىمەت بىلەن پەرقلەندۈرەلىشى كىرەك.
دۇنيا بىلىم مۈلۈك ھوقۇقى تەشكىلاتى (World Intellecttual Property Organizattion, WIPO) ھۆكۈمەت تور بېكىتىنىڭ جاۋابى: تاۋار ماركىسى مەلۇم تاۋار ياكى مۇلازىمەتنى مەلۇم كونكرېت شەخس ياكى كارخانا ئىشلەپچىقارغان ياكى تەمىنلىگەنلىكىنى بىلدۈرىدىغان بەلگە. تاۋار ماركىسىنىڭ كېلىش مەنبەسىنى قەدىمكى دەۋرلەرگىچە سۈرۈشتۈرۈشكە بولىدۇ، ئەينى ۋاقىتتا ھۈنەرۋەنلەر ئۇنىڭ ئىمزاسى ياكى« بەلگىسى» نى سەنئەت بۇيۇملىرى ياكى ئەمەلىي مەھسۇلاتقا باسقان. يىللارنىڭ ئۆتۈشىگە ئەگىشىپ، بۇ بەلگىلەر بۈگۈنكى تاۋار ماركىسىنى رويخەتكە ئېلىش ۋە قوغداش تۈزۈمىگە ئۆزگەرگەن. بۇ تۈزۈم ئىستېمالچىلارنىڭ مەلۇم مەھسۇلات ياكى مۇلازىمەتنى پەرقلەندۈرۈشى ۋە سېتىۋېلىشىغا ياردەم بېرىدۇ، چۈنكى مەھسۇلات ياكى مۇلازىمەتتە ئالاھىدە بولغان تاۋار ماركىسىدا كۆرسىتىلگەن شۇ مەھسۇلات ياكى مۇلازىمەتنىڭ خاراكتېرى ۋە سۈپىتى ئۇلارنىڭ ئېھتىياجىغا ئۇيغۇن كېلىدۇ.
جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ تاۋار ماركىسى قانۇنى (2001-يىلى تۈزىتىلگەن) گە ئاساسەن،تاۋار ماركىسى- ئۆزىنىڭ تاۋىرى (ياكى مۇلازىمىتى) بىلەن باشقىلارنىڭ تاۋىرى (مۇلازىمىتى) نى پەرقلەندۈرەلەيدىغان بەلگە (يېزىق، شەكىل، ھەرىپ، رەقەم، ئۈچ ئۆلچەملىك بەلگە ۋە رەڭ بىرىكمىسى، شۇنىڭدەك يۇقىرىقى ئامىللارنىڭ بىرىكمىسى) نى كۆرسىتىدۇ.
ھەمبەھىرلەش
